Bakit masyadong malalaki ang mga bulkan sa ibang Planeta?

-


Ang mga bulkan na natatagpuan sa planetang Mars at Venus at sa buwan ng Jupiter na Io ay lubhang malalaki kumpara sa mga bulkan ng ating mundo.  Bakit?  Ang edipisyo o “flanks” ng mga bulkan ay gawa sa patuloy na pag-anod ng mga lava o tunaw na bato,  mga abo mula sa pagputok nag bulkan,  at iba pang mga bato na nanggagaling sa ilalim na lalagyan ng magma.  Dahil sa patuloy na pagputok ng bulkan,  ang mga edipisyo ay patuloy na lumalaki, dahil sa pagpatung-patong ng mga batong nabanggit…

 
Larawan:  Tagiliran ng mga bulkan at mga bundok:  Pinakamataas:  Olympus Mons (22 km ang taas),  Mars;  Mt. Everest sa Mundo (ilalim,  kanan); Maxwell Mons, Venus (ilalim, sa kaliwa).
(Mula kay Mark Garlick)

 
Ang mga planeta ay karaniwang mas maliit ang gravity sa mundo,  kaya’t ang mga bato sa tagiliran ng bulkan ay mas kayang tumaas---mas kayang labanan ng friction ang pahatak na gravity sa proseso ng pagtarik nito.  Ganun din,  ang kawalan ng paggalaw ng mga plato tektoniko sa ibang planeta na pinaniniwalaan ngayon ng maraming mga siyentipiko,  ay nakatutulong sa paglaki ng bulkan.  Isang bagay din ang nipis o laya’y kawalan ng atmosphere,  at mga hanging mabibilis  na nakatutulong sa erosyon ng mga edipisyo ng mga bulkan.    

 
 
Larawan: Pagkukumpara sa laki ng Olympus Mons at ng mga isla (bulkan) ng Hawaii (Mula sa Lunar and Planetary Institute)

Ang mga bulkan (tinatawag na mga Patera) naman na matatagpuan sa Io ay ang mga pinaka aktibo sa pagputok sa buong Solar System----bagamat ang mga ito’y hindi gaanong matatarik, ang dami ng lava na kanilang isinasabog ay lubhang malaki, at lubhang mainit. Ang mga bulkan sa planetang Venus, Mars, at buwang Io ay tinatawag na mga Shield volcanoes, tulad ng mga panangga, na mga banayad ang tarik, at lubhang malalapad. Ito’y dahilan ng mga batong malalabnaw na tinatawag na Basalt, tulad ng mga natatagpuan sa Hawaii.
 

   Larawan: Mga aktibong bulkan sa Io.  Pele sa gitna. Nakikita ang ulap-pagsabog mula sa itaas. (Mula sa Voyager spacecraft, NASA/JPL/USGS).

Mga Komento

Mag-post ng isang Komento

Mga sikat na post sa blog na ito

Impact Craters

-
Imahe
Ano ang mangyayari kapag ang isang meteor (bulalakaw) ay tumama sa lupa? Ang mga bulalakaw ay maaring galing sa mga asteroid --- na gawa sa mga bato, metal (Nickel-Iron), at iba pang mga elemento na nagmula pa sa mga sangkap sa pagbuo ng Solar System. Mayroon ding iba’t-ibang laki ng mga sangkap na ito, mula sa kasin liit ng mga alikabok (dust particles), hanggang sa laki na halos pamplanetarya, tulad ng mga asteroid na Ceres (diametro at 950 km) at Vesta (525 km ang diametro). Bagamat ang karamihan sa mga asteroid ay nasa pagitan ng orbit ng Mars at Jupiter, mayroong ilan sa mga ito ay tumatawid sa orbit ng Mundo (ex. Near-Earth Objects o NEAs), at ang ilan dito ay nahihigop ng grabitasyon ng mundo at bumabagsak sa lupa bilang meteorite o bulalakaw.   Larawan. Mga orbit ng mga asteroid. Makikita na ang marami ay tumatawid sa orbit ng daigdig. Mula sa Solar System Dynamics Group, NASA JPL. Ang maliliit na mga bulalakaw ay kadalasang nasusunog at sumasabog sa itaas ng
Magbasa nang higit pa

Abril sa Diliman: Bakit Sobrang Init Palagi?

-
Imahe
Bakit ba kapag buwan ng Abril ay sobrang init ng panahon lagi sa Diliman----at ganun din sa ibang bahagi ng Maynila? Bagama't ang pinaka kilalang dahilan ay ang daloy ng hangin sa rehiyon o klima, ang isa pang dahilan ay astronomikal: Ito ay tinatawag na “insolation” o insolasyon, isang prosesong pang-init na pisikal o t h ermal na kung saan ang init ng araw na direktang nakatutok sa Maynila (perpendikular) sa panahon ng Abril---na siyang nagdudulot ng madaling pag-init ng lupa. Ang insolasyon ay lubhang kakaiba sa konsepto ng "Insulation". Larawan 1A:  Ang direksyon ng sikat ng araw sa rehiyong tropikal kapag Hunyo (Summer Solstice) ay bahagyang tagilid. Simulasyon mula sa Seasons Explorer ng University of Nebraska-Lincoln.   Larawan 1B:   Ang direksyon naman ng sikat ng araw sa rehiyong tropikal kapag Abril ay lubhang direkta at perpendikular sa lupa. Nagdudulot ito ng matinding pag-init ng lupa.   Larawan 1C:  Kung ihahambing sa dalawa,
Magbasa nang higit pa

Pitong Araw sa Isang Linggo, Saan ba Talaga ito Nagmula?

-
Imahe
Isa sa pinakamalaking katanungan sa lahat ay ang konsepto ng pitong araw sa isang linggo. Saan ba talaga ito nagmula? Totoo bang ang pagkalikha ng daigdig ay sa loob lamang ng pitong araw? Bagamat hindi sakop ng blog na ito ang usaping pangrelihyon, aking tatalakayin ang isa sa mga makabuluhang paliwanag mula sa agham ng astronomiya. Ang agham ng astronomiya ay siyang pangunahing paraan upang itala ang mga haba ng araw, ng buwan, ng taon, at mga panahon. Dahil sa astronomiya, ang sangkatauhan ay natutong itala ng tama ang panahon ng pagtatanim, pag-ani, panahon ng taglamig, tag-init, tagsibol, taglagas, ganoon na rin  ang tag-ulan. Ang pitong araw ay nagmula sa pag-ikot  ni Luna (pangalan ng Buwan na ating gagamitin para hindi nakakalito sa buwan na ibig sabihin ay panahon!) sa Mundo.  Ang isang sidereal na buwan (base sa pagharap ni Luna sa malalayong bituin) ay mayroong 27.3 na araw ang haba, samantalang ang synodic na buwan (base sa phase ni Luna)ay mayroong 29.5 na araw ang
Magbasa nang higit pa